Natuurgebied De Pannenhoef

(Foto: De Menmoerhoeve)

Tussen Rijsbergen, Zundert, Etten-Leur en Sprundel ligt een uniek en waardevol natuurgebied van ruim 700 hectare. Bos, vennen, lanen, beken en bloemrijke weilanden typeren de Pannenhoef. Van de 14e tot de 17e eeuw werd in dit deel van Brabant turf gewonnen. Na het weggraven van het hoogveen werd het gebied aan zijn lot overgelaten. Er ontwikkelde zich moerasheide. Vanaf 1800 werd vanuit het centrum van de Pannenhoef, de Arendsberg, begonnen met kleinschalige ontginning van de heide tot bos en cultuurgrond. Het beheer was met name gericht op bosbouw voor de productie van mijnhout.


De Zwarte Schuur

Middenin de Pannenhoef staat de Zwarte Schuur. Deze is door Brabants Landschap ingericht als Buitenlokaal. Iedere derde zondag van de maand van april tot en met oktober is de Zwarte Schuur geopend van 11.00 tot 16.00 uur. Hou voor de activiteiten de Etten-Leur City App Agenda in de gaten.

De Zwarte Schuur werd in 1916 gebouwd en in het bakhuisje ernaast woonde de opzichter met zijn gezin. In 1923 werd de Pannenhoef overgenomen door de familie Kölling uit Dieren, die het landgoed verder uitbreidde en villa De Arendsberg liet bouwen. In 1970 nam Brabants Landschap het landgoed over. Dankzij natuurontwikkeling floreert het gebied en de herstelde vennen zijn een waar vogeleldorado. Brabants Landschap heeft in de Zwarte Schuur een expositie ingericht over de cultuurhistorie en de flora en fauna van de Pannenhoef. In de Zwarte Schuur zijn natuurfilms over de Pannenhoef te zien en is een beperkt aantal folders en wandelroutes verkrijgbaar. Naast De Zwarte Schuur staat het bakhuisje. Hier wordt regelmatig heerlijk vers brood gebakken.

In het voorjaar van 2022 is er een nieuwe activiteit bij gekomen op het landgoed. Kinderen kunnen er actief op uit met de app Vossenstreken! Een superleuke wandelapp voor gezinnen die houden van een avontuurlijke en knotsgekke wandeling. Download thuis alvast de app op je telefoon, neem wat lekkers mee voor een gezellige picknick en kom ook naar de Zwarte Schuur!



De Turfvaart

In deze omgeving werd het veen veel eerder afgegraven dan in de veel bekendere Peel in Oost Brabant. Men begon rond 1250 en omstreeks 1750 was alles op. Voor het transport naar de steden werden turfvaarten gegraven, de voornaamste was wel ‘De Turfvaart’, met een hoofdletter dus, naar Breda. De turf ging erheen als brandstof voor huishoudens en brouwerijen. Omdat mensen ook toen al erg economisch waren ingesteld, keerden de schepen naar de te vervenen gebieden terug met stadsmest. Dan kon gelijk een begin worden gemaakt met de ontginning van de heidevelden die na verwijdering van het veen achterbleven. Op verschillende plaatsen werden deze ontginningen smaakvol ingericht, met een afwisseling van cultuurland en bos en het geheel doorsneden met lanen.

Adres: Pannenhoef 4, Rijsbergen
Parkeren: bij één van de drie parkeerplaatsen: Het Vaartven (Pannenhoefsebaan), De Bak (Ettensebaan), de Ganger (Panhoefweg) en Lokkerberg (Oosteindseweg). Daarvandaan is het ongeveer 0,5 tot 1 kilometer lopen naar de Zwarte Schuur.
Tip: wandel vanaf De Menmoerhoeve aan de Zundertseweg binnendoor naar de Pannenhoef en de Zwarte Schuur.
Horeca in de buurt: De Menmoerhoeve en het Aardbeienterras.

- Wandelroutes van 2 tot 8,3 km
- Wandelroute De Bak van 5,8 tot 8,3 km (er zijn 2 lussen)
- Rolstoelroute van 2,6 km
- Wandelroute Vossenstreken van 3,5 tot 5 km (met opdrachten en weetjes)
- Van Gogh Nationaal Park Wandeling Etten-Leur (14 km)
- Fietsroute Houd de (Turf) vaart erin! (43 km)

Folders en routes zijn verkrijgbaar bij het Toeristisch Informatiepunt Etten-Leur op Markt 4.